Akciğer Kanseri Teşhis ve Tedavisi

Günümüzde akciğer kanserine sebep olan en önemli etkenin sigara ve diğer tütün ürünleri olduğu net bir şekilde ortaya konulmuştur. Bunun dışında bazı kimyasal maddeler (uranyum, arsenik, kadmiyum, krom, nikel ve asbest gibi), toprakta bulunan radon gazı ve radyasyon da akciğer kanserine yol açabilmektedir.

Ayrıca sigara ve tütün ürünleri kullanmamış olsa dahi uzun süre sigara dumanına maruz kalmış kişilerde akciğer kanseri olasılığının arttığı da bilimsel çalışmalar ile ortaya konulmuştur. İlave olarak, hava kirliliği ve çalışılan işyerindeki bazı kimyasal maddelere maruz kalmak gibi durumlar da akciğer kanserine sebep olan diğer faktörlerdir.

Erken dönemde, yani kanserin yeni ortaya çıkmaya başladığı ve çok küçük olduğu durumlarda, hastalarda herhangi bir yakınma olmayabilir. Yine de erken evredeki akciğer kanserli hastaların bazılarında kanserle doğrudan ilgisi olmayan yaygın eklem (dizler, el bileğin, omuz ve dirsek gibi) ve kas ağrıları, halsizlik, iştah azalması ve bazen de inatçı öksürükler ortaya çıkabilmektedir.

Belirti ve yakınmalar akciğer kanserlerinin ilerlemesi ile artmaya başlar. Yukarıdaki yakınmalara ilave olarak öksürüklerde belirginleşme, öksürükle karışık kan gelmesi, ses kısıklığı, zayıflama, şiddetli sırt, göğüs veya baş ağrısı ve nefes darlığı gibi yakınmalar ortaya çıkmaya başlar.

Akciğer kanseri için risk grubu kişiler 50 – 80 yaş arasında olup halen 20 paket-yıl sigara tüketmekte olan ve sigarayı 15 yıldan daha kısa bir süre önce bırakmış olan, birinci derece akrabaları (anne, baba ve kardeş) içinde akciğer kanseri olan, KOAH veya pulmoner fibrozis hastalığı olan kişiler olarak tanımlanır.

Bu kişiler 81 yaşını geçtikten sonra da ya da sigarayı bırakmaları üzerinden 15 yıldan daha fazla süre geçmesi halinde akciğer kanseri taraması programından çıkartılırlar. Akciğer kanseri teşhisinde doktorun yaptığı fizik muayene son derece önemlidir. Fizik muayene sırasında hastanın dış görünümündeki bozulmalar, ses kısıklığı varlığı, solunum seslerindeki değişiklikler, vücudun farklı yerlerindeki şişlikler gibi durumlar tespit edilebilir. 

En önemli radyolojik inceleme yöntemi bilgisayarlı tomografidir. Bilgisayarlı akciğer tomografisi milimetrik lezyonlar da dahil olmak üzere akciğerdeki her türlü hastalık durumunu net olarak ortaya koyar. Eğer kanser şüpheli bir durum varsa bunun büyüklüğü, etrafındaki kalp, nefes borusu, yemek borusu, kaburgalar gibi yapılarla ilişkisi ayrıntılı olarak görülebilir.

Düz akciğer grafisi erken evredeki bir akciğer kanserini teşhis etmekte yeterli değildir. Bu nedenle, alışılagelmiş yöntemlerle yapılan check-up programlarında çekilen düz akciğer grafisine güvenilerek akciğer kanseri olmadığını kesin olarak söyleyebilmek olanaksızdır. 

Akciğer kanseri şüphesi olan durumlarda çekilen bilgisayarlı tomografinin tecrübeli bir radyoloji, göğüs hastalıkları veya göğüs cerrahisi uzmanı tarafından ayrıntılı şekilde incelenmesi gerekir. Eğer bu görüntüleme yöntemi ile akciğer kanseri şüphesi olan bir durum tespit edilmiş ise doktorlar bir sonraki adım için planlama yaparlar. Eğer şüpheli bir durum yok ve hasta akciğer kanseri için yukarıda belirtilen risk grubu içerisinde ise bir yıl sonra yeni bir bilgisayarlı tomografi çekilmesini önerirler.

Akciğer bilgisayarlı tomografisinde akciğer kanseri açısından şüpheli bir durum ortaya çıkmış ise yapılacaklar şu şekildedir:

'Evre' akciğer kanserinin teşhis edildiği anda bulunduğu aşamayı ifade eder. Akciğer kanserinin hangi evrede olduğunu tam olarak tespit etmek doğru tedaviye karar verebilmek açısından son derece önemlidir.

Akciğer kanseri dört evreden oluşur ve bu evre şu dört özelliğe bakılarak tespit edilir:

1. Kanserin büyüklüğü. Örneğin, 4cm’den küçük tümörler birinci evre, 4-7cm arası ikinci evre ve 7cm’den büyük olanlar ise üçüncü evre akciğer kanseri olarak sınıflanırlar. 

2. Lenf bezlerinde yayılma olup olmaması: Burada farklı lenf bezi gruplarında akciğer kanseri yayılmasının olup olmadığına bakılır. Buna göre birinci evre akciğer kanserlerinde hiçbir lenf bezinde yayılma bulunmaz iken lenf bezinde kanser yayılması tespit edilirse lenf bezinin yerine göre ikinci veya üçüncü evre olarak sınıflandırılırlar. 

3. Kanserin akciğerin yanında yer alan doku ve organlara doğru yayılma durumu: Bu durum kanserin kan yolu ile yayılmasından farklı olarak, büyüyen tümörün etrafındaki kaburga, diyafram, damarlar, kalp, yemek borusu gibi yapılara doğru uzanması ile olur. Eğer bu durumlardan herhangi biri var ise kanser üçüncü evre olarak sınıflanır.

4. Kanserin kan yolu ile başka organlara yayılma (metastaz) durumu: Akciğer kanseri kemik, beyin, böbrek üstü bezi, karaciğer veya benzeri

organlara yayılması halinde yukarıdaki özellikler dikkate alınmaksızın dördüncü evre olarak tanımlanır. 

Akciğer kanseri tedavisine uluslararası tedavi rehberi önerileri dikkate alınarak içerisinde göğüs cerrahisi, göğüs hastalıkları, medikal onkoloji, radyasyon onkolojisi, patoloji, radyoloji ve nükleer tıp uzmanlarının yer aldığı bir kurul ile karar verilir.

Bu kurul tarafından tedaviye karar verirken akciğer kanserinin cinsi, evresi ve hastanın genel sağlık durumu dikkate alınır. Bazı hastalarda sadece ameliyat uygulanıp diğer tedavi yöntemlerine gerek olmadığına karar verilir. Diğer hastalarda ise ameliyat, kemoterapi ,akıllı ilaçlar olarak bilinen hedefe yönelik tedavi ilaçları, immunoterapi veya ışın yani radyoterapi yöntemlerinin bir arada uygulanmasına karar verilebilir. Kurul hasta için en doğru yöntemi tespit eder ve tedaviye başlanır.

Akciğer kanserinde ameliyat birinci ve ikinci evrede ve bazı üçüncü evre durumlarında uygulanır. Akciğer kanseri tedavi yöntemleri içerisinde ameliyat kanserli akciğer dokusunun tamamen çıkartılmasını sağladığı için en etkili yöntem olarak kabul edilir.

Ameliyat açık veya kapalı olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleştirilebilir. 

Açık yöntemde göğüs yan bölümünde yapılan büyük bir kesi ile kaburgalar arası bölge açılarak gerçekleştirilir. Akciğer kanserinde açık ameliyat sadece kapalı ameliyatın mümkün olmadığı durumlarda uygulanır. Günümüzde daha çok tercih edilen minimal invaziv kapalı yöntemde ise operasyon cerrahi kameralar ile alınan görüntülerin ekrana yansıtılması yolu ile gerçekleştirilir.

Tek Port VATS denilen kapalı yöntem hastaya çok daha az zarar verdiği için sık olarak tercih edilir. Bu yöntemde sadece 5-7cm arası bir kesi yapılarak operasyon tamamlanır. Hastalar ortalama olarak 4 gece hastanede kaldıktan sonra taburcu edilirler. Tümörün büyüklüğü ve akciğer içerisindeki yerleşim yerine göre akciğerin belirli kısmı ve lenf bezleri çıkartılarak operasyon sonlandırılır.

Kapalı akciğer kanseri ameliyatları içerisinde hastaya zarar verme durumu çok az olan bu yöntem tüm dünyada yaygın olarak tercih edilmektedir. Bu yöntemin bilinen en önemli faydalarından bazıları şunlardır:

·Tek ve küçük bir kesiden uygulanır

·Ameliyat süresi kısadır

·Ameliyat sonrası ağrı az olur

·Vücutta ameliyat izi çok küçük olur

·Ameliyat sonrası normal yaşama dönme süresi kısadır

·Ameliyat tecrübeli cerrahlar tarafından uygulandığından komplikasyonlar düşüktür

·Ameliyat sonrası yoğun bakımda kalma ihtiyacı çok azdır

Aşağıdaki videoda akciğer kanseri ameliyatı olan hastamıza ait videoyu izleyebilirsiniz.

Kemoterapi vücutta hızlı çoğalan hücrelerin çoğalmasını engelleyen ilaç tedavisidir. Akciğer kanseri çoğalma hızı yüksek olduğu için bunlar üzerine etkilidir. Bununla birlikte vücudumuzda saçlı deri, mide, deri ve sinir gibi yapılarımız da hızlı çoğaldıkları için kemoterapi ilaçları bu tür dokulara da zarar verme potansiyeline sahiptir. Bu sebeple, yani normal doku ve organlarımızda oluşabilecek zararlar nedeniyle kemoterapiyi belirli bir sürenin üzerinde uygulamak mümkün değildir. Medikal onkoloji uzmanları tümörün cinsine göre verilecek ilaçlara karar verirler. Kemoterapi ilaçları hastaların damar yolu ile vücuda verilir. Kemoterapiden önce ayrıntılı muayene ve kan analizleri yapılıp hastada zararlı bir etkinin oluşmasının önüne geçilir.

İlaçlar 3 haftada bir uygulanır, ancak, doktor hastanın muayene ve laboratuvar bulgularına göre bu planlamada değişiklik yapabilir.

Kemoterapi uygulamasında kanserin cinsi de önem taşır. Küçük hücreli akciğer kanserleri küçük hücreli olmayan kanserlere göre çok daha hızlı

çoğaldığı için bu tür kanserlerde kemoterapi daha etkili olmaktadır. Oysa küçük hücreli olmayan akciğer kanserlerinde ise aşağıda özetlediğimiz akıllı ilaçlar ve immunoterapi daha etkilidir. 

Bu tedaviye halka arasında ‘akıllı’ denilmesinin sebebi ilaçların kemoterapide olduğundan farklı olarak vücuttaki tüm hızlı çoğalan hücrelere değil sadece kanserli hücre üzerinde etkili olmasıdır. Ancak, her akciğer kanserinde akıllı ilaçların kullanılmasının uygun bilmek gerekir. Hedefe yönelik bir tedavinin (akıllı ilaçların) etkili olabilmesi için kanser hücrelerinde bu ilaç tarafından yakalanacak özel bir yapının olması gerekir. İşte bu nedenle biyopsi ile alınmış olan kanser hücrelerinde genetik inceleme (EGFR, ALK, KRAS, ROS-1 ve diğerleri) yapılır ve eğer akıllı ilaca yanıt verecek reseptör mevcut ise ilaçlar kullanılmaya başlanır. 

Bu ilaçlar tablet şeklinde olup kemoterapi gibi damar yoluyla verilmez. Ne kadar süre kullanılacağı onkoloji uzmanı tarafından hastanın genel durumu ve kanserin evresine göre belirlenir.

Son yıllarda akciğer kanserinin ilaç tedavisi alanında en önemli gelişmelerinden biri immunoterapi alanında ortaya çıkmıştır. Kanserin hücre cinsine ve yine kanser hücresindeki PD-1 veya PD-L1 denilen reseptörlerin varlığına göre immunoterapinin uygun olup olmadığına karar verilir. Bu tedavi de kemoterapi gibi damar yoluyla ve hastanede uygulanabilir. 

Kanserin dışarıdan verilen özel bir ışın yolu ile tedavi edilmesi işlemidir. Farklı ve gelişmiş radyoterapi uygulamalarının ortaya çıkması ile hastanın sağlam akciğer dokusuna daha az zarar verilerek uygulama yapılması olanaklı hale gelmiştir. Klasik ışın tedavileri dışında günümüzde SBRT denilen Cyberknife gibi ışınlama yöntemleri oldukça başarılı sonuçlar vermeye başlamıştır.