Pnömotoraks; akciğerin dışındaki plevral boşluğa hava girmesidir. Giren hava, akciğerlerin genişlemesini engeller ve büzüşmesine neden olur. Bu durum nedeniyle nefes darlığı ve ani göğüs ağrısı gibi belirtiler ortaya çıkar. Bazı vakalarda hızlı tıbbi müdahale yapılmaması durumunda ciddi sağlık sorunları ve hayati tehlike görülür.
Akciğer sönmesi olarak da bilinen bu durum ile ilgili merak edilen tüm detaylar makalenin devamında yer almaktadır.
Pnömotoraks (Akciğer Sönmesi) Nedir?
Pnömotoraks (akciğer sönmesi); farklı nedenlerden dolayı göğüs boşluğu içerisine hava dolmasıdır. Dolan hava, akciğerlere bası yaparak genişlemesini engeller. Böylece akciğerlerde kısmi veya tam büzüşme (sönme) meydana gelir.
Akciğerlerin büzüşmesi, nefes alp verme sürecinin doğru olarak yerine getirilememesine neden olur. Kişide nefes darlığı ve göğüs ağrısı gibi belirgin belirtiler ortaya çıkar. Ancak bazı vakalarda akciğer sönmesi küçük bir bölgede meydana gelir ve neredeyse hiç belirti vermez.
Akciğer kanseri nedir sorusu kadar insanları korkutmayan akciğer sönmesi, bazı durumlarda hastaların kısa sürede hayati tehlike yaşamasına neden olur.
Pnömotoraks Belirtileri
Akciğer sönmesi, direkt olarak solunumu ve göğüs bölgesini etkiler. Normalde göğüs kafesinin içerisinde negatif basınç vardır, yani hava yoktur. Buraya hava dolması ile birlikte farklı belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler, her hastada farklı olabilir. Yaygın olarak görülen pnömotoraks belirtileri şunlardır:
| Belirti | Açıklama |
| Göğüs Ağrısı | Akciğer sönmesinin yaşandığı noktada çok keskin bir ağrı meydana gelir. Kardiyak ağrı ile benzerlik gösterir. Diğer belirtiler dikkate alınarak kardiyak ağrıdan ayrılır. |
| Nefes Darlığı | Göğüs kafesine dolan hava, akciğerin genişlemesini engelleyerek ya da kısıtlayarak nefes darlığına neden olur. |
| Taşikardi | Bazı vakalarda kalp atış hızında meydana gelir. Çarpıntı hissi oluşur. Bunlar, büzüşen akciğerin kalbe olan etkilerinden kaynaklanır. |
| Öksürük | Akciğerlerin sönmesi ile birlikte öksürük bir refleks olarak ortaya çıkabilir. Çoğunlukla kuru öksürük şeklindedir. |
| Morarma | Akciğerin tamamının veya büyük kısmının sönmesi durumunda kişi yeteri kadar oksijen alamaz. Buna bağlı olarak vücutta morarma başlar. |
| Halsizlik | Yetersiz oksijen nedeniyle halsizlik ortaya çıkar. |
| Şişlik | Göğüs kafesine dolan hava nedeniyle burada şişlik oluşabilir. |
Ani olarak başlayan pnömotoraks belirtilerinde akciğer grafisi ile hastanın durumu ortaya konur. Basınçlı akciğer sönmelerinde belirtiler zaman içerisinde artarak ciddi sonuçlara yol açar. Hafif şiddetteki vakalarda ise belirtiler kendiliğinden geçebilir. Semptomlar, akciğer kanseri belirtileri kadar önemlidir.
Her ne kadar bu belirtilerin kendiliğinden geçme olasılığı olsa da bunun beklenmesi son derece risklidir. Zira semptomlar ortaya çıktıktan sonra hafifleyeceğini net olarak söylemek imkansızdır. Eğer semptomlar hızlı bir şekilde şiddetlenmeye başlarsa kişide hayati tehlike ortaya çıkar. Dolayısıyla akciğer sönmesi belirtileri fark edildiğinde anda hemen acil servise başvurulmalıdır.
Akciğer Sönmesi Kimlerde Görülür?
Akciğer sönmesi, her yaştan insanda görülebilir. Ancak bazı kişilerde, özellikle spontan (kendiliğinden gelişen) akciğer sönmesi daha fazla görülür. Zayıf yapılı, uzun boylu, esmer tenli ve 20-25 yaş aralığındaki erkeklerde bu rahatsızlığın ortaya çıkma riski daha yüksektir.
Erkeklerde bu rahatsızlığın ortaya çıkma riski, kadınlara kıyasla daha yüksektir. Kadınların adet dönemlerinde, çikolata kistleri nedeniyle pnömotoraks oluşabilir. Bu durum, katameniyal pnömotoraks olarak isimlendirilir.
Pnömotoraks Nedenleri Nelerdir?
Akciğer sönmesi; hastalıklar, tıbbi tedaviler ve çevresel etkenler nedeniyle oluşur. Bunların dışında kendiliğinden oluşma riski de vardır. Bilinen pnömotoraks nedenleri şunlardır:
- KOAH ve amfizem gibi ciddi akciğer hastalıkları, buradaki doku yapısında bozulmalarına yol açarak riski artırır.
- Yüksekten düşme, dışarıdan göğüs bölgesine gelen sert darbe ve travma nedeniyle akciğer dokusu hasar alabilir. Böylece göğüs kafesine hava dolar.
- Kesici ve delici alet yaralanmaları, spor müsabakalarındaki çarpışmalar, kaburga kırıkları diğer yaygın nedenlerdir.
- Sigara ve diğer tütün ürünlerinin kullanımı, akciğer dokusunun zayıflamasına yol açar.
- Farklı nedenlere bağlı olarak oluşan hava kistleri patladığında pnömotoraks meydana gelir.
- Solunum yetmezliği nedeniyle kullanılan ventilasyon cihazının yüksek basınçlı hava vermesi, akciğer dokusunun zarar görmesine yol açar.
Buradaki nedenler ya da risk faktörleri, her durumda akciğer sönmesine neden olmaz. Ancak bu hastalığın riskini ciddi olarak artırır. Akciğer kanseri türleri gibi bu rahatsızlığın da oluşma bakımından farklı türleri vardır.
Pnömotoraks Nasıl Oluşur?
Akciğer sönmesinin farklı nedenleri vardır ve bu nedenlere bağlı olarak söz konusu hastalık farklı şekillerde oluşur. Oluşma şeklinde göre pnömotoraks türleri şunlardır:
- Spontan (Kendiliğinden Oluşan): En sık görülen türdür. Akciğerlerde yer alan küçük baloncukların (bleb) patlamasına bağlı olarak meydana gelir. Çoğunlukla arkasında yatan bir hastalık yoktur. Genç, zayıf yapılı ve uzun boylu erkeklerde sık görülür.
- Sekonder: Zatürre, verem ve amfizem gibi ciddi rahatsızlıklar nedeniyle akciğer dokularında hasar oluşur. Söz konusu hasarlardan kaynaklı olan sönmelerdir.
- İyatrojenik (Tıbbi Müdahale Kaynaklı): İğne biyopsisi, batın ameliyatı ya da katater yerleştirilmesi sırasında göğüs kafesi içerisinde hava birikerek sönmeye yola açar.
- Tansiyon Pnömotoraks: Dışarıdan gelen darbelerden kaynaklı olarak akciğerler hasar alır ve buradaki hava göğüs kafesine dolarak bir valf görevi görür. Söz konusu valf, nefes alıp verme sonucunda akciğerlerin tamamen sönmesine neden olur. Ayrıca dolan hava, diğer organlara baskı yaparak kan akışını olumsuz etkiler. Hızlı şekilde müdahale edilmemesi durumunda kalp yetmezliği ve ölüm gibi sonuçlar doğurur.
- Açık Akciğer Sönmesi: Dış etkenlerden zarar gören akciğer ve göğüs kafesi nedeniyle hava direkt dış ortama kaçar. Hızlı şekilde müdahale gerektiren durumlardan biridir.
- Basit Pnömotoraks: Hava kaçışı olmasına karşın ciddi bir belirtinin meydana gelmediği veya organın etkilenmediği durumlardır.
Oluşum şekli, akciğer kanseri teşhisi gibi müdahalenin şeklini ve acilliği etkiler.
Pnömotoraks Tedavisi Nasıl Yapılır?
Bu rahatsızlıkta tedavi, tıpkı akciğer kanseri tedavi yöntemleri gibi farklı yaklaşımları içerir. Tedavi için hastalardaki belirtiler (nefes darlığı, göğüs ağrısı, sırt ağrısı vb.), sönme miktarı, hastanın genel sağlık durumu, kronik rahatsızlıkları ve daha önce akciğer sönmesi yaşayıp yaşama durumu Prof. Dr. Semih Halezeroğlu tarafından dikkate alınır. Bütün bunlara bağlı tedavi farklılık gösterir.
Bazı vakalarda sadece hastalar izlenir ve bulguları değerlendirilir. Belirtilerin belirgin olduğu vakalarda ise göğüs boşluğundaki havanın özel bir enjektörle çekilmesi (aspirasyon), dren takılması veya kapalı ameliyat yöntemi ile sorunun giderilmesi yollarına başvurulur.
Sedasyon altına alınan hastanın göğüs kafesine yerleştirilen bir drenle havanın boşaltılması, en sık tercih edilen yöntemdir. Bu yöntemde, sedasyon sayesinde hastalar herhangi bir ağrı duymazlar.
Pnömotoraks Ameliyatı
Hastaların durumuna göre ameliyat, önemli bir tedavi seçeneğidir. Akciğer kanseri ameliyatı gibi buradaki cerrahi işlem kapalı ya da açık olarak yapılabilir. Bundan önce ameliyatın gerekliliğine bakılır. Şu durumlarda cerrahi yönteme başvurulur:
- İkinci defa oluşan sönme
- Akciğerlerde büyük balon keselerinin fark edilmesi
- Dren yerleştirilmesine rağmen hastanın durumunda iyileşme olmaması
- Akciğerlerin her ikisinde aynı anda görülen sönme
- Mesleki etkenler
Ameliyata karar verildiğinde hastalar sedasyon altına alınır ve 7 ile 8. kaburgalar arasına kalem genişliğinde silikondan yapılan bir dren yerleştirilir. Dren, altında steril su bulunan bir şişeye bağlanır. Böylece oluşan valf etkisi, akciğerlerin kısa sürede eski haline dönmesini sağlar.
Bir diğer cerrahi işlem seçeneği ise VATS yöntemi ile kapalı ameliyattır. Burada 2 cm büyüklüğündeki bir kesiden göğüs boşluğuna kamera gönderilir. Alınan görüntüler üzerinden gerekli cerrahi işlemler gerçekleştirilir. İyileşme süresi hızlı ve komplikasyon riski düşük olan bir yöntemdir. Benzer yöntem, akciğer kanseri tedavisi sürecinde de farklı amaçlar için uygulanır.
Hastaların hastanede kalış süresi, uygulanan tedaviye göre değişir. Sadece dren takılması durumunda 3 gün, kapalı ameliyatlarda 2-3 gün ve açık ameliyatlarda ise 4-5 gün hastanede kalış süresi vardır.
Pnömotoraks Tekrar Eder mi?
Pnömotoraks, tekrar etme olasılığı bulunan bir rahatsızlıktır. Tekrar etme olasılıkları şu şekildedir:
- İlk defa bu rahatsızlığı geçiren ve sadece dren takılan hastalarda tekrar etme olasılığı %20,
- İki kez bu rahatsızlığı geçiren ve ikisinde de sadece dren takılanlarda tekrar etme olasılığı %50,
- Ameliyat ile tedavi olanlarda tekrar etme olasılığı %3-5’tir.
Tedavinin başarısı, tekrar etme olasılığı ile yakından ilgilidir. İlk defa bu durumu yaşayan hastaların mutlaka bilgisayarlı tomografiye alınarak akciğerlerinde baloncuk olup olmadığına bakılmalıdır. Baloncukların olması durumunda VATS yöntemi ile bunlar alınarak, nüksetme olasılığı düşürülmelidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Pnömotoraks ile ilgili sık sorulan sorular ve bunların yanıtları aşağıda yer almaktadır.
1 – Kapalı Pnömotoraks Nedir?
Hava kaçağının sadece göğüs boşluğuna olmasıdır. Buradaki kaçak, plevral boşlukla sınırlıdır ve dış ortamla bağlantısı yoktur.
2 – Spontan Pnömotoraks Belirtileri Nelerdir?
Nefes darlığı, öksürük, göğüs ve sırtta ağrı en belirgin belirtilerdir. Ancak sönmenin oluştuğu noktaya ve büyüklüğüne göre farklı pnömotoraks belirtileri de görülebilir.
3 – Açık Pnömotoraks Nedir?
Açık pnömotoraks, hava kaçağının dış ortamla bağlantısının olduğu vakalardır. Akciğerlerdeki hava, direkt dış ortama kaçar.
4 – Akciğer Sönmesi Nasıl Anlaşılır?
Akciğer grafisi ve bilgisayarlı tomografi ile akciğer sönmesi tespit edilir. Hastada görülen belirti ve yakınmalara göre bu görüntüleme tekniklerinden yararlanılır.
5 – Akciğer Sönmesi Kendiliğinden Düzelir mi?
Çok küçük ölçekli sönmeler, nadiren kendiliğinden düzelir veya ciddi belirtilere neden olmaz. Ancak kendiliğinden düzelmesi veya belirtilerin hafiflemesi beklenmeden uzman hekime başvurulmalıdır.